Arabak Euskadiko arte erromanikoaren bildumarik onena biltzen du. Lurraldeko eskualdeetan zehar banatutako 240 eliza eta ermita baino gehiagok estilo artistiko eta arkitektoniko honen ezaugarri eta elementu guztiak edo batzuk gordetzen dituzte, eta probintziaren Erdi Aroko historia gorabeheratsuaren lekuko dira.
Hurrengo orrialdeetan ondare baliotsu hori ezagutzea proposatzen dizuegu, eta probintziako herriez, kulturaz, gastronomiaz eta naturaz gozatzeko aukera aprobetxatzea. Erromanikoak sinbiosi hori bultzatzen du, landa-eremuko bizitzarekin lotuta dagoelako eta basoetan, muinoetan, harkaitzetan eta ondo kontserbatutako hiribilduetan dauden tenplu askotan agertzen delako.
Bidaiariak ibilbide oso desberdinak egin ditzake Arabako eliza eta ermita erromanikoetara hurbiltzeko, baina edozein konbinaziok bere bi bitxiak barne hartu behar ditu: Estibalizko Andre Mariaren Santutegia, Argandoña herriaren inguruan dagoena; eta Armentiako San Prudentzio Basilika, Gasteizko hiriburuko landa-eremu batean kokatua.
Estibalizko Andre Mariaren Santutegia (XII. mendea) hiru absideko tenplua da, Euskal Herriko bakarra. Barrualde soila du, eta burualdean dauden hiriburu historiatuak nabarmentzen dira, burgundiar inspiraziokoak, eta bataiarria (XIII. mendea). Harresien artean paseatzea, begiak segundo batzuetan ixtea denboran zehar bidaiatzea da.
Elizaren barnealdearen soiltasuna, kanpoaldean, portada Speciosa bikainarekin hausten da. Ate hau arkiboltaz osatuta dago, landare-dekorazioa dutenak, eta, horien artean, zentauro bat, sirena bati geziak jaurtiz, Pantokrator bat eta animalien erresuman inspiratutako beste elementu batzuk ezkutatzen dira, aipatu dugun bezala, bisitariaren harridurarako tartea uzteko.
Bisita ez da tenpluan amaitzen. Estibalizko Santutegiaren ondoan, Arabako Erromanikoaren Interpretazio Zentroak ateak irekitzen ditu lau erakusketa-gunerekin – Erromanikoa, Erromanikoa Araban, Erromanikoaren Geografia Araban eta Estibalizko Andre Mariaren Santutegia –, estilo horretako elementuen jatorria, ezaugarriak eta kokapena probintzian erakusten dutenak.
Arabak biltzen du Euskadiko arte
erromaniko bildumarik onena,
240 eliza eta ermita baino gehiago
lurraldeko eskualdean banatuak
Estibaliz bisitatzeak, gainera, bidea du pizgarri; izan ere, autoz eroso iristeko aukera dagoen arren, oso gomendagarria da oinez edo bizikletaz egitea, Gasteizko hegoaldetik abiatzen den Vasco-Navarro Trenbidearen Bide Berdean barrena. Ibilbideak, antzinako Trenikoko herri eta geltoki zaharrez gozatzeko aukera ematen du. Muinoaren azpian, Donejakue bidea dago.
Estibalizko Santutegitik gertu Arabako erromanikoaren beste adibide batzuk daude, bisita merezi dutenak: Santa Columba ermita (Argandoña), Aiarako Andre Mariaren ermita (Dulantzi), Andre Mariaren jaiotzaren eliza (Añua) edo Alaitza eta Gazeoko eliza margotuak (ikus informazio gehigarria).
Armentiako San Prudentzio eta San Andres basilika Arabako erromanikoaren ezinbesteko beste basilika da.
Ez dago aitzakiarik Gasteizen ostatu hartzen dutenentzat; izan ere, ehunka urteko platanozko landare-ganga baten azpian ordu erdi eskaseko oinezkoen pasealeku atsegin batek, gasteiztarrak sarri ibiltzen direnak, lotzen ditu Arabako hiriburuaren erdigunea eta erromaniko aurreko katedral baten hondakinen gainean XII. mendean eraikitako tenplu hori.
Egia da basilikak eraldaketa garrantzitsuak jasan dituela historian zehar, baina, era berean, bere antzinako distira erakusten duten elementuak gordetzen ditu. Hala, elizpean, bisitariak bere garaian mendebaldeko eta hegoaldeko hormetan egon zitezkeen bi portadetako erliebeak ikus ditzake, ikertzaile batzuen arabera.
Horien artean, bi tinpano (Igokundea eta Bildotsa), Kanposantu Santuaren bi irudikapen eta Deikundearen eta Zaldunaren erliebeak nabarmentzen dira.
Trebiñuko konderrian, San Vicentejo herrian dagoen Concepción baseliza (XII. mendea) ere aipatu behar da. Bere sinpletasunagatik eta, bereziki, inguru horretan abside bakar bategatik nabarmentzen den tenplua da, erliebe enigmatikoz apaindutako zutabeek eskoltatutako leihoekin.
San Martin (Lantaron), San Esteban (Erribera), San Millan (Villamaderne), San Bizente (Oto Beherea), Toberako Santa Maria (Tobera), Zelaiko Andre Mariaren (Maeztu), Elizmendi (Kontrasta), Amamioko San Joan (Araia)...
Erdi Aroko Araba (alavamedieval.com) programak bisita gidatuen eta kultur jardueren programa erakargarria eskaintzen du Arabako ondare erromanikoan interesa duten pertsonentzat.
Eliza margotuak
Gasteiztik gertu, Gazeo herri txikian, Tourseko San Martin eliza dago. Tenpluak, bere barnean, erretaula nagusia kentzean 1967an aurkitu ziren Erdi Aroko margo batzuk ezkutatzen ditu, eta, adituen arabera, XIV. mendean egin ziren, herri analfabetoari gertakari erlijiosoak transmititzeko. Alaitzako Jasokundeko Andre Mariaren elizako murala desberdina da. Pinturak ez dira hain landuak, baina harrigarriagoak dira: oraindik zentzua aztergai duten gerra-eszenak birsortzen dituzte, nahiz eta eskualdeak XII. mendean bizi izan zituen gerra-liskar ugarien uneren bat irudika dezaketen.
Bisita gidatuei buruzko informazioa Aguraingo Turismo Bulegoan (945 30 29 31)
Hau gustatu bazaizu, ez galdu:
Bizi Donostia! Berriro ere bidaiatuko dugu
Azkenean atea zabaltzen zaigu! Hainbeste amets egin dugu bidaiatzearekin… Orain zuri dagokizu Donostia zaintzea. Ezagutu hiri honek dituen aukera guztiak eta benetako esperientzia bizi. ¡BIZI DONOSTIA!
Harpidetu zaitez gure Newsletterrera
Kalitate turistikoko edukirik onena dugu, zure posta elektronikora bidaliko dizugu hamabost egunetik behin.
Asko gustatuko zaizu
Arte garaikideak eta argazkilaritzak San Telmoko urteari hasiera emango diote
Inauguratu zenetik 120 urte bete direnean, San Telmo Museoak aldi baterako bi erakusketa bikain eskainiko ditu 2023ko lehen hilabetean: ‘Indésirables. Bonbardaketatik esparrura. Erbesteratzearen ibilbideak’ eta ‘Garry Winogrand. Women are beautiful’.
Euskal Herriko XXIV. Txistorra Txapelketa
Ordiziak Euskal Herriko XXIV. Txistorra Txapelketa hartzen du asteazken honetan. Txapelketa produktu tradizionalen inguruan kontsumitzaileei arreta emateko egiten diren jardunaldien barruan kokatua dago. Txistorra, kasu honetan, modu tradizionalean egiten da, eta hori, zalantzarik gabe, berme eta kalitatearen sinonimoa da.
Tolosako babarrunak, neguko jakiak
Ba al zenekien ‘Tolosako Babarruna’ izenak Tolosako azokan babarruna merkaturatzeko tradizioan duela jatorria?
Lodosako “pimiento del piquillo”, Nafarroako “urre gorria”
Gourmet barazki hau Nafarroako nekazaritzako elikagaien industriaren goi mailako kontserba bihurtu da. Reyno Gourmet.